Η ιστορία της ασφάλισης: Από τον Χαμουραμπί στον Edward Lloyd

Υπό μία έννοια, θα μπορούσαμε να πούμε ότι η ασφάλιση χρονολογείται από τις πρώτες κοινωνίες που οργάνωσε ο άνθρωπος.

Γνωρίζουμε δύο είδη οικονομιών στις ανθρώπινες κοινωνίες: τις φυσικές ή μη νομισματικές οικονομίες (στις οποίες η ανταλλαγή αγαθών και το εμπόριο γίνονται χωρίς ένα κεντροποιημένο σύστημα χρηματοοικονομικών εργαλείων) και τις νομισματικές οικονομίες (με χρήμα, νομίσματα, χρηματοοικονομικά εργαλεία κλπ).

Στις νομισματικές οικονομίες η ασφάλιση αφορά σε συμφωνίες αμοιβαίας βοήθειας. Αν το σπίτι μίας οικογένειας καταστραφεί, οι γείτονες δεσμεύονται να βοηθήσουν στην ανακατασκευή του. Στις σιταποθήκες υπήρχε μία άλλη πρώιμη μορφή ασφάλισης για την καταβολή αποζημιώσεων λόγω λιμού.

Αυτά τα είδη ασφάλισης έχουν επιβιώσει έως σήμερα σε χώρες ή περιοχές όπου η σύγχρονη οικονομία δεν είναι διαδεδομένη.

ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ

Οι πρώτες μέθοδοι μεταφοράς ή κατανομής κινδύνων σε μία νομισματική οικονομία, χρησιμοποιήθηκαν από Κινέζους και Βαβυλώνιους εμπόρους στην 3η και 2η χιλιετία π.Χ., αντίστοιχα. Η ασφάλιση στα πρώτα της στάδια, εμφανίστηκε με την μορφή «αλληλοβοήθειας», μεταξύ ατόμων που εκτελούσαν ένα παρεμφερές είδος εργασίας.  Οι συνθήκες κάτω από τις οποίες «δούλευαν» οι εργάτες των πυραμίδων στην αρχαία Αίγυπτο, ήταν άθλιες.

Πολλά «εργατικά» ατυχήματα και πολλές ασθένειες τους μάστιζαν. Έτσι, δημιουργήθηκε το πρώτο γνωστό «ταμείο αλληλοβοήθειας», όπως προκύπτει από πάπυρο που βρίσκεται στο μουσείο του Καΐρου.  Οι πληρωμές των εργατών γίνονταν τότε σε είδος (λάδι, σιτάρι και άλλα τρόφιμα) την πρώτη κάθε μήνα. Από αυτήν την αμοιβή, κατέβαλαν από κοινού κάποια ποσότητα τροφίμων, ώστε να εξασφαλιστεί φαγητό για όσους δεν μπορούσαν να δουλέψουν. Επιπλέον, το «ταμείο αλληλοβοήθειας» προέβλεπε αποζημίωση σε περίπτωση θανάτου, για να πληρωθούν τα έξοδα κηδείας.

Κινέζοι  

Κινέζοι έμποροι που ταξίδευαν μέσω ορμητικών και επικίνδυνων ποταμών, μοίραζαν τα εμπορεύματά τους σε πολλά πλοιάρια για να περιορίσουν τη ζημιά από ενδεχόμενη απώλεια κάποιου πλοίου.

Βαβυλώνιοι

Οι Βαβυλώνιοι από την πλευρά τους ανέπτυξαν ένα σύστημα το οποίο καταγράφηκε στον περίφημο Κώδικα του Χαμουραμπί το 1.750 π.Χ. και χρησιμοποιήθηκε από τους πρώτους ναυτεμπόρους της Μεσογείου. Αν ένας έμπορος λάμβανε ένα δάνειο για να χρηματοδοτήσει τη μεταφορά του φορτίου, πλήρωνε στον δανειστή ένα επιπρόσθετο ποσό για να του εγγυηθεί ότι θα ακύρωνε το δάνειο στην περίπτωση που το φορτίο χανόταν στη θάλασσα ή το έκλεβαν.  Οι Αχαιμενίδες μονάρχες στην αρχαία Περσία λάμβαναν ετήσια δώρα από τις διάφορες φυλές που είχαν υπό τον έλεγχό τους. Αυό λειτούργησε ως μία πρώιμη μορφή πολιτικής ασφάλισης, και δέσμευε επίσημα τον Πέρση μονάρχη να προστατεύει αυτές τις φυλές.

Ρόδος  

Κάποια στιγμή κατά την 1η χιλιετία π.Χ., οι κάτοικοι της Ρόδου δημιούργησαν τον «γενικό μέσο όρο». Αυτό έδινε τη δυνατότητα σε ομάδες εμπόρων να πληρώσουν για να ασφαλίσουν τα αγαθά τους που μεταφέρονταν μαζί. Τα ασφάλιστρα που συγκεντρώνονταν θα χρησιμοποιούνταν για να αποζημιωθεί όποιος έμπορος είχε χάσει τα προϊόντα τους κατά τη μεταφορά, ή λόγω βύθισης του πλοίου.

Αρχαία Αθήνα

Στην αρχαία Αθήνα το «ναυτικό δάνειο» προκατέβαλε χρήματα για ταξίδια με την αποπληρωμή να ακυρώνεται αν το καράβι χαθεί. Τον 4ο αιώνα π.Χ. τα επιτόκια των δανείων διέφεραν ανάλογα με την εποχή του χρόνου, αποτελώντας στην ουσία μία διαισθητική τιμολόγηση του κινδύνου με αντίκτυπο παρόμοιο με την ασφάλισης.

Οι ρίζες της ασφάλισης Ζωής και Υγείας βρίσκονται στους Έλληνες και τους Ρωμαίους, όταν περίπου το 600 π.Χ. δημιούργησαν τα λεγόμενα  «φιλανθρωπικά σωματεία» που φρόντιζαν για τις οικογένειες των μελών που έφευγαν από τη ζωή, ενώ κάλυπταν και τα έξοδα κηδείας τους.

ΜΕΣΑΙΩΝΑΣ

Το μοντέλο των Ερανικών Εταιριών απαντάται και κατά το Μεσαίωνα με τις Guildes (Επαγγελματικές Συντεχνίες) που παρέχουν στα μέλη τους βοήθεια σε περίπτωση σωματικής ή υλικής βλάβης μέσω ειδικών ταμείων.

Στις ασφαλίσεις θαλάσσιων μεταφορών παρατηρείται η σημαντικότερη εξέλιξη, καθώς το 1063, Ενετοί και Γενοβέζοι κυρίως έμποροι βρίσκουν τον τρόπο να προστατεύουν τα πλοία και τα φορτία τους κατά των ζημιών που προκαλούν οι καιρικές συνθήκες ή και οι πειρατές: ιδρύουν ένα ταμείο στο οποίο συνεισφέρουν τακτικά και από το οποίο αποζημιώνονται. Γνωστή ως Code d’Amalfi, η οργάνωσή τους καταρτίζει και τα πρώτα ασφαλιστήρια συμβόλαια.

Στην Ιταλία, την Ισπανία και τη Γαλλία αποδίδεται η απαρχή της ναυτασφάλισης. Και στις τρεις χώρες αυτές βρέθηκαν αρχεία των 13ου και 14ου αιώνων που αφορούν σε ζητήματα ναυτικού δικαίου και ασφάλισης. Η πρώτη εταιρία περιορισμένης ευθύνης με σκοπό τη χρηματοδότηση και διασφάλιση του θαλάσσιου εμπορίου ιδρύεται στη Τουλούζη το 1378. Η πρώτη ασφαλιστική εταιρία χερσαίων και θαλάσσιων μεταφορών δημιουργείται στη Γένοβα το 1424, ενώ κατά την ίδια εποχή περίπου (1435) δημοσιεύονται Los capitulos de Barcelona, οι πρώτες νομοθετικές διατάξεις που ρυθμίζουν τις ναυτικές ασφαλίσεις.

ΝΕΟΤΕΡΗ ΕΠΟΧΗ

Κατά το 13ο και 14ο αιώνα, Ιταλοί θαλασσοπόροι και έμποροι εγκαθίστανται στο Λονδίνο όπου μεταφέρουν τις εμπορικές και ασφαλιστικές τους πρακτικές. Προς τα τέλη του 16ου αιώνα και κατά το 17ο αιώνα, η ολοένα αυξανόμενη σημασία του Λονδίνου ως εμπορικού κέντρου ευνοεί την ανάπτυξη στην αγγλική πρωτεύουσα της θαλάσσιας ασφάλισης. Το 1575 ιδρύεται ειδικό γραφείο για την καταχώρηση των ασφαλιστηρίων (Office of Assurances), ενώ το 1601 δημιουργείται το πρώτο δικαστήριο για την επίλυση διαφορών που σχετίζονται με την ασφαλιστική κάλυψη των θαλάσσιων μεταφορών.

Το 1691, ο Edward Lloyd ανοίγει στην Tower Street ένα καφενείο όπου συγκεντρώνονται έμποροι και πλοιοκτήτες της εποχής και όπου συναλλάσσονται όσοι αναζητούν ασφάλιση για τα πλοία τους και όσοι προτείνουν την κάλυψή τους. Η Lloyd’s του Λονδίνου αποτελεί ακόμα και σήμερα το «ναό» της θαλάσσιας ασφάλισης.

Αντίστοιχη ανάπτυξη παρουσιάζεται στην Πορτογαλία, στην Ιταλία, στη Γαλλία και στην Ολλανδία, όπου και ιδρύεται το 1629 η πρώτη εταιρία με αποκλειστικό σκοπό την ασφάλιση των θαλάσσιων μεταφορών.

Η ασφάλιση με την σύγχρονη έννοια χρονολογείται από το 1666, οπότε ξεσπάει στο Λονδίνο μια μεγάλη πυρκαγιά που καταστρέφει 13.200 κτίρια. Μετά από την πυρκαγιά αυτή, ο Nicholas Barbon ανοίγει ένα γραφείο ασφάλισης κτιρίων και κατοικιών. Λίγο αργότερα, το 1698, ιδρύεται στην Αγγλία η πρώτη ασφαλιστική εταιρία ζωής.

Στις Ηνωμένες Πολιτείες, η πρώτη ασφαλιστική εταιρία δημιουργείται το 1732, ενώ ο Benjamin Franklin, μέσω της Philadelphia Contributionship for the Insurance of Houses from Loss by Fire, καθιερώνει την έννοια της πρόληψης, καθώς αποκλείονται οι κατοικίες για τις οποίες ο κίνδυνος πυρκαγιάς είναι υπερβολικά μεγάλος.

Στην Αγγλία και πάλι εμφανίζεται για πρώτη φορά η ασφάλιση αυτοκινήτου, καθώς το 1932 γίνεται υποχρεωτική η ασφάλιση της ευθύνης προς τρίτους για τα σε κυκλοφορία οχήματα.

ΕΛΛΑΔΑ

Η ελληνική ασφαλιστική δραστηριότητα αναπτύσσεται αρχικά μέσω ασφαλιστικών εταιριών που λειτουργούν εκτός Ελλάδας πριν από την ίδρυση του Νεοελληνικού κράτους. Το 1789 ιδρύεται από Έλληνες στην Τεργέστη η «Societa Greca D’ Assicurazioni», ενώ το 1816 ανοίγει στην Οδησσό η «Εταιρία των Ηνωμένων Ασφαλιστικών Γραικών».

Στην Κωνσταντινούπολη μεταξύ του 1819 και του 1833 γεννώνται οι εταιρίες «Πήγασος», «Αίολος», «Ομόνοια», «Ευθύτις» και άλλες, που ασχολούνται κυρίως με ασφαλίσεις μεταφορών. Το 1838 ιδρύεται από τον Αγγ. Γιαννικέζη η «Reunion Adriatica» που θα λειτουργήσει μέχρι τις μέρες μας.

Στον ελλαδικό χώρο, η πρώτη ασφαλιστική εταιρία – «Η Ελλάς» – ιδρύεται στη Σύρο το 1828 από τον Ιωάννη Καποδίστρια. Ακολουθούν «Το Ελληνικόν Ασφαλιστικόν Κατάστημα» και η «Φιλεμπορική». Στην Αθήνα, ιδρύεται το 1857 «Ο Φοίνιξ» που λειτουργεί μέχρι το 1894 και επανιδρύεται το 1928, ενώ στα τέλη του 19ου αιώνα δημιουργείται η «Εθνική».